شهرستان آوج یکی از شهرستان‌های استان قزوین، و به مرکزیت شهر آوج می‌باشد. این شهرستان با مساحت ۲۷۷۶ کیلومترمربع در طول جغرافیایی ۰۶ و ۴۹ تا ۴۵َ و ۴۹ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ۲۵َ و ۳۵ تا ۴۷َ و ۳۵ درجه شمالی قرار دارد.

مرکز شهرستان شهر آوج در فاصله ۱۲۵ کیلومتری قزوین و ۱۱۵ کیلومتری شهر همدان در منطقه‌ای کاملاً کوهستانی واقع شده‌است که این امر باعث گردیده که دارای تابستان‌های بسیار خنک و زمستان‌های پر برفی باشد. جمعیت ساکن در این شهرستان در حدود چهل و پنج هزار نفر می‌باشد.

مکان‌های دیدنی فراوانی در این شهرستان وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دره سرسبز روستای توآباد، برج‌های دوگانه خرقان واقع در روستای حصار ولیعصر، کاروانسرای شاه عباسی آوج، آبگرم معدنی شهر آبگرم، تفرجگاه علی بولاغو در روستای ارتش آباد، درخت کهنسال روستای پروان، آبشار شاه دره آوج، آبشار روستای منصور، غار قلعه کرد، غار عباس‌آباد، امامزاده‌های روستای کلنجین، امامزاده اسماعیل خروس دره، کوه بلند آق داغ، کهن سرزمین روستای وروق، طبیعت روستای مشانه، روستاهای دیدنی کامشکان، روستای دیدنی خروس دره، اسماعیل‌آباد، نیریج، شهیدآباد، قهوج، هرائین، قیرخ بولاغ (چهل چشمه)، روستای منصور، امامزاده علاءالدین، چوبینه ،چنگوره، روستای یمق و… نام برد.

این شهرستان از شمال با شهرستان تاکستان و از شرق با شهرستان بوئین زهرا و از سمت غرب با استان‌ زنجان و از سمت جنوب با استان همدان، و مرکزی همسایه می‌باشد. محصولات مهم در این شهرستان انواع سیب، انواع هلو، زردآلو، گردو، بادام، گندم، گوجه فرنگی و… می‌باشد. این شهرستان دارای دو بخش به نام‌های آوج و آبگرم است. همچنین دهستان‌های شهید آباد، خرقان غربی و حصار ولیعصر در بخش آوج و دهستان خرقان شرقی در بخش آبگرم این شهرستان قرار دارد.

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهر آوج در سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۳۶۰ نفر بوده‌است.

این شهرستان حدود ۱۲۴ لاله پرپر را تقدیم این انقلاب کرده است .

در مورد سابقه تاریخی این منطقه روایات متعدد و آثار باستانی و تپه‌های باستانی گوناگونی در اقصی نقاط وجود دارد، که هر کدام علاوه بر روایات مختلف شاهدان عینی می‌باشند و برخی از روایات سابقه تاریخی این منطقه را به دوران مادها (۷۰۸ قبل از میلاد) می‌رساند و همچنین ساسانیان نیز این منطقه دارای موقعیت ممتازی بوده‌است و در نهایت در سال ۲۴۱ه. ق به قزوین ملحق می‌شود. از سیر و تحول تاریخی آوج که به آن خرقان گفته می‌شود، اطلاعات دقیق و معتبری در دست نیست لیکن درمورد منطقه روایات متعددی وجود دارد که برخی از آن‌ها قدمت این ناحیه را به دوران ماد می‌رساند. در گیریهایی که بین آشوریها و مادها بوجود آمد عده زیادی از مادها کشته شدند ولی مادها دست از مقابله بر نداشتند و در بازگشت راه را بر قوای آشور درمنطقه کوهستانی میان قزوین و همدان بستند ولی مادها از آشوریها ضرات شدیدی خوردند که محل کوهستانی درگیری این دو قوم در کوهستان‌های آوج بوده‌است.

خرقان ناحیه‌ای بوده حد فاصل بین قزوین و همدان وری و چنانچه گذشت همواره بین حکام همدان و قزوین بر سر تصرف آن کشمکش بوده و لیکن غالباً جزء سرزمین قزوین محسوب می‌شده‌است. در کتب تاریخی که از فتح ناحیه همدان و قزوین در موقع حمله اعراب یاد می‌کنند به اسامی نقاطی چون دشتبی، قاقازان و خرقان برخورد می‌کنیم که نشان می‌دهد این نواحی قبل از حمله اعراب به ایران دارای موقعیت ممتازی بوده‌است. با انتخاب سلطانیه به عنوان پایتخت در زمان سلجوقیان و ایلخانان این محل به صورت شبکه راه‌ها درآمد و برخی از مسیرها تغییریافت، چنانچه از حلوان راهی به همدان می‌آمد و از آنجا به سلطانیه می‌رفت. شاهراه همدان به سلطانیه در زمان مغول ساخته شد. شاهراه مزبور به جای آنکه از طریق ساوه به ری برود مستقیماً بطرف شمال و از راه درگزین و خرقان به سلطانیه می‌رفت و بنابراین از هیچ‌یک از شهرهای بزرگ عبور نمی‌کرد. ( ص۵۴)

راه شرقی از سلطانیه به صائین قلعه (قهود سابق) ابهر و خرقان می‌رفته و در خرقان راه دو شعبه می‌شد. یکی از کوه‌های خرقان گذشته و در رزن به راه ری-ساوه متصل می‌گشته و دیگری از طرف اشتهارد به تهران و ری و از آنجا به خراسان می‌رفته‌است. با توجه به آثار چشمگیر و ارزنده معماری مربوط به قرن پنجم در این ناحیه می‌توان گفت که در زمان سلجوقیان نیز منطقه مزبور دارای موقعیت ممتاز بوده‌است از اهمیت این ناحیه با توجه به موقعیت خاص آن که در مسیر راه قزوین همدان قرار داشته در دوران‌های بعد نیز کاسته نشد چنان‌که وجود کاروانسرای شاه عباسی در آوج دال بر این مدعا می‌باشد.

در دوران سلجو قیان و ایلخانان که کشمکشهای مذهبی وجود داشت، این منطقه یکی از مراکز مهم شیعه‌نشین بوده‌است و مدرسه علیشاهی (در قرن پنجم هجری) شهر آوج مرکز تجمع علما و فضلا بوده که دانشمندانی همچون سید تاج‌الدین آوجی را پروانده است که در دستگاه الجایتو مقام صدارت را داشته وباعث شد تا شاه مذکور مذهب شیعه را بپذیرد.

ناحیه کوهستانی پهناوری که یونانیان آن را مدیا می‌گفتند و از باختر به جلگه‌های بین‌النهرین و از خاور به کویر بزرگ ایران محدود می‌شد نزد جغرافی نویسان عرب به نام ایالت جبال معروف بوده که آوج نیز تحت عنوان خرقانین و آوه شمالی جزء ایالت جبال محسوب می‌شده و آوج جزء نواحی شمالی همدان بنام ولایت خرقان بوده‌است.

ناحیت اعلم همان است میان همدان و زنجان و خرقان که غالباً خرقانین خوانده می‌شود این ناحیه اعلم مشتمل بر چندین دهکده است که حمدالله مستوفی سیاهه آن‌ها را ذکر نموده و شهر عمده آن را آوه یا به آبه همدان می‌باشد. تا میان آن و آوه ساوه اشتباه نشود این آوه شمالی را به صورت آوا نیز ثبت شد. یاقوت حموی و مقدسی نیز در قرن چهارم بدان اشاره کرده‌اند.

حمدالله مستوفی در نزهه القلوب می‌نویسد:

خرقانین ولایتی است چهل پاره دیهٔ است و از اقلیم چهار هوایش به سردی مایل است و آبش از چشمه‌ها که از آن کوه‌ها بر می‌خیزد

مواضع آبه (آوه یا آوج) اردان (اروان) گلچین (کلنجین) و طشکری (طبلشکین) و سیف آباد که معظمات قرای آن و حقوق دیوانی آن نه هزار و پانصد دینار است و آوه (آوج) به عنوان شهری یاد می‌کند که در عهد او دارای بارو بوده‌است.

ناحیت خرقان به جهت مو قعیت طبیعی خود غالباً به صورت ییلاقی و اردوگاه نظامی مورد استفاده حکام قرار می‌گرفت چنانچه در وقایع سال ۸۷۱ هجری می‌خوانیم میرزا مظفرالدین جهانشاه پادشاه ترکان برای اجتماع، سردران به بلاد آذربایجان و عراق فرستاد و بنا بر فرمان محمد میرزا از اصفهان و سایر امرا و تیول داران با خود فراوان به اردوی همایونی ملحق شدند. پادشاه جهانشاه احشام تراکمه را کوچانیده و از ییلاق خرقان با عظمت و شوکت تمام به جانب بغداد نهضت نمود.

در وقایع سنه ۹۱۶ آمده‌است که شاه اسماعیل صفوی در این سال در خرقان تجهیز لشکر نموده و به قصد سرکوبی حکام اوزبکیه به سوی خراسان رهسپار شد؛ و شمار لشکریانی که در این منطقه به لشکریان شاه اسماعیل اضافه می‌شود بالغ بر ۱۰۰۰نفر بوده‌است.

در دوره قاجاریه با بر گزیده شدن تهران به عنوان پایتخت و تغییراتی که در زمینه واحدهای وابسته به قزوین بوجود آمد. برخی از آن‌ها از سرزمین مزبور جدا گشته و از نظر سازمان تشکیلاتی مملکتی جزء خاک تهران گردیدند. و برخی از دیگر، چون ابهر و قسمتی از خرقان ضمیمه خمسه و زنجان شدند. ناحیه خرقان اصولاً در منطقهٔ کوهستانی واقع شده و ارتفاعات آن به نواحی کوهستانی ایران مرکزی متصل می‌شوند.